Vaak wordt gedacht dat je bij jongeren nog niet van een borderline persoonlijkheidsstoornis kunt spreken. Volgens Christel Hessels, klinisch psycholoog en P-opleider, kan dat wel. ‘Sterker nog, juist op jonge leeftijd beginnen de kenmerken van borderline zich vaak te uiten en daarbij weten we: hoe eerder je erbij bent, hoe gunstiger de prognose! Met het programma HYPE – helping young people early – kunnen we de jongeren al vroeg in het beloop van de stoornis behandelen.’

Christel: ‘We zetten HYPE in, bij voorkeur voordat er sprake is van de volledige diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis. Uit onderzoek weten we dat mensen met een aantal kenmerken van de diagnose een grote kans hebben de stoornis te ontwikkelen, maar ook kans hebben op allerlei andere problemen, zoals depressie of angststoornissen of problemen in werk, studie of relaties. Daarom bieden we iedereen met drie kenmerken van borderline HYPE aan; ook als ze daarmee nog niet voldoen aan de vijf kenmerken om een officiële diagnose borderline persoonlijkheidsstoornis vast te stellen. We richten ons op jongeren tussen de 12 en 25 jaar. De kenmerken die bij jongeren het meest vooropstaan zijn heftig wisselende emoties, problemen in sociale contacten en zelfbeschadiging.’

Welke patronen spelen er?
‘Hype is een individueel programma. Zo kunnen we de behandeling het beste op maat bieden’, vervolgt Christel. ‘We beginnen met een intake en diagnostiek. Zijn er echt borderline-kenmerken? Is er daarnaast sprake van bijvoorbeeld een depressie, middelengebruik of gedragsprobleem? Is de jongere al elders in behandeling geweest en wat heeft dat opgeleverd? In welke omstandigheden groeit iemand op? Vervolgens starten we de behandeling met ouders en kind samen waarin we uitleg geven en de doelen van de behandeling bespreken. Dan begint de jongere met het programma bestaand uit 16 psychotherapiesessies. Rode draad is cognitieve analytische therapie (CAT). Eerst kijken we samen of we de klachten van de jongere snappen vanuit patronen. Iedereen heeft patronen die al in de vroege jeugd zijn ontstaan. Een voorbeeld? Als een huilend baby’tje wordt getroost en gekoesterd, dan leert het dat het invloed kan uitoefenen want als het huilt dan gebeurt er iets waardoor het zich beter voelt. Maar stel dat het baby’tje wordt verwaarloosd of te weinig gezien, dan ontwikkelt het een ander patroon. Patronen bepalen hoe je met jezelf en anderen omgaat. De jongeren gaan zien welke patronen – overigens ook de gezonde, helpende patronen – bij hen spelen. Deze patronen gaan we letterlijk uittekenen.’

Een brief van de therapeut
Na vier sessies schrijft de therapeut een brief aan de jongere waarin staat hoe hij of zij het verhaal van de jongere heeft begrepen, welke patronen ze samen hebben ontdekt en wat mogelijke uitwegen uit die patronen kunnen zijn. Eigenlijk een soort behandelplan in briefvorm.  Christel:  ‘Vaak vinden ze zo’n brief prettig, ze voelen zich gezien en serieus genomen. Al vinden sommigen het ook best confronterend als de dingen zwart op wit staan.’

Ouders worstelen vaak ook
‘Ouders zijn bijna altijd betrokken. Het programma voor ouders is op maat maar bestaat in ieder geval het uit een aantal gesprekken met een gezinstherapeut. Hierin gaat het om de hulpvraag van de ouders. Zij worstelen vaak ook: hoe ga ik met dit gedrag van mijn kind om? Vaak vragen we de jongeren om de uitgetekende patronen aan hun ouders uit te leggen. Ouders herkennen meestal wel wat hun kind zegt en kunnen hun kind ook vaak helpen. Veel jongeren lopen vast op school, in baantjes enzovoorts.

Het schooljaar halen of een baantje volhouden is daarom al een belangrijk doel. Daar kunnen ouders hun kind in steunen. We hebben mensen die met ouders kunnen meedenken. In ons team werken we ook samen met mensen van Youké. Deze ambulante begeleiders kunnen bijvoorbeeld mee naar school, om mee te denken over wat er nodig is om het schooljaar te laten slagen. Het unieke van ons programma is dat we vanuit meerdere disciplines werken. Psychotherapie gaat over ‘hoe zit ik in elkaar en  hoe wil ik met mezelf en de wereld omgaan’, ambulante begeleiders ondersteunen bij ‘hoe ga ik dat doen’.

Gereedschap geven
HYPE zoomt in op patronen, maar patronen zijn moeilijk te doorbreken. Ben je er dan met 16 sessies? ‘Nee’, zegt Christel zonder aarzelen, ‘en daar zijn we ook heel helder over. Ons doel is dat we de jongeren gereedschap geven waarmee ze zelf verder kunnen.  We hebben niet de illusie dat we diepgewortelde patronen helemaal kunnen veranderen. Wat wel kan is er zicht op krijgen, het gaan snappen en proeven van hoe je dingen anders kunt gaan doen. Na de 16 sessies volgt een follow up-periode van een half jaar waarin de jongeren nog vier gesprekken krijgen aangeboden. Vaak hebben ze niet al die gesprekken nodig en lukt het ze op eigen kracht.’

Subsidie voor onderzoek
‘Wachtlijsten in de ggz zijn onacceptabel lang, zeker voor deze jongeren. Hoe langer je wacht met behandelen, hoe slechter de prognose. Om die reden hebben we subsidie aangevraagd – en gekregen! – voor een onderzoeksproject waarbij we ons richten op jongeren die zichzelf beschadigen. Dit is het enige kenmerk dat van belang is, er is verder geen diagnose nodig. Deze jongeren bieden we een screening aan die we vier weken later herhalen. In die vier weken krijgt de helft van de jongeren een app, de andere helft niet. Zo kunnen we vergelijken: gaan ze anders om met emoties, vragen ze eerder om steun, gaan ze als ze daarna in een HYPE-programma komen sneller vooruit?  We kijken niet alleen of die app helpt, we willen ook kunnen voorspellen wat risicosituaties zijn voor zelfbeschadiging. Als je iemand  vraagt ‘hoe was je stemming de afgelopen week?’ dan krijg je geen betrouwbaar beeld, want een week is lang. Maar als je in een grafiekje ziet hoe iemand zich voelde tijdens bepaalde contacten of situaties, dan kan dat zeker helpen. Wat zo mooi is, is dat de  jongeren in het HYPE-platform hierop hebben aangedrongen. Ons eerste idee was om de app tijdens de behandeling in te zetten. De jongeren zeiden juist: ‘Als je eenmaal in HYPE zit, is het wel oké. Het probleem zit em juist vóór je in behandeling kunt. Omdat je eindeloos moet wachten voor je het eindelijk kunt hebben over je problemen.’

Hype is ontwikkeld in Australië en door Christel Hessels in Nederland gestart in 2016. Tot nu toe wordt binnen GGz Centraal HYPE alleen op de locatie Westsingel in Amersfoort aangeboden. Christel en haar collega’s bieden inmiddels ook scholing in de HYPE-methode, zowel aan medewerkers van GGz Centraal als van andere organisaties.

TOPGGz

Op 23 juni 2022 ontving HYPE het keurmerk TOPGGz.
Dit TOPGGz-keurmerk laat zien dat patiënten voor hoogspecialistische diagnostiek en behandeling bij ons terecht kunnen. Voor sommige jongeren die in behandeling zijn in de geestelijke gezondheidszorg blijkt een specialistische behandeling niet voldoende. Bijvoorbeeld omdat de psychische problemen zeer ernstig, complex of zeldzaam zijn. Deze groep patiënten heeft een hoogspecialistisch zorgaanbod nodig. HYPE biedt deze behandeling.