Irene Baas, gezondheidszorgpsycholoog, is gespecialiseerd in gedragsproblemen en trauma bij kinderen. Trauma wordt veelal gemaskeerd door gedragsproblemen en daarom te weinig uitgevraagd en gediagnosticeerd. Dit heeft serieuze gevolgen voor de ontwikkeling van het kinderbrein. Irene haar wens is dan ook dat trauma bij kinderen beter wordt herkend en behandeld.
Schokkende gebeurtenissen kunnen leiden tot trauma. We spreken van trauma als het kind traumatische stressreacties laat zien, zoals: herbelevingen (bijvoorbeeld sterke lichamelijke en emotionele reacties), vermijding (van bijvoorbeeld bepaalde plaatsen, personen of situaties ) en arousal (zoals hyperalert zijn, beangstigende dromen en snel schrikken). “Ik ben onder andere geschoold in EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) en traumagerichte cognitieve gedragstherapie, maar ik volg op het moment ook een opleiding sensomotorische therapie. Zo probeer ik steeds weer nieuwe kennis tot me te nemen om deze kinderen met complexe problematiek te kunnen behandelen.
Kinderen kunnen veel baat hebben bij traumabehandeling. Als je niet behandelt, kunnen er ernstige problemen ontstaan onder andere op het gebied van gezondheid, sociaal-emotioneel functioneren, leren en concentreren. “
Vroegkinderlijk trauma
Vaak komen psychische stoornissen voort uit vroegkinderlijk trauma. “Zo lopen veel volwassenen rond met trauma uit hun kindertijd. Hoe eerder je kunt behandelen, hoe meer schade je voorkomt”, legt Irene uit. “Met vroegkinderlijk wordt chronische traumatisering vóór het achtste jaar bedoeld. Het kind heeft dan op zeer jonge leeftijd meerdere traumatische gebeurtenissen meegemaakt als gevolg van onjuiste handelingen door volwassenen die voor het kind zouden moeten zorgen en beschermen. De gevolgen hiervan zijn meestal ernstig, omdat dit de hersenontwikkeling en hechting negatief beïnvloed.
Kinderen worden over het algemeen niet aangemeld met trauma. Meestal gaat het om andere problemen, zoals concentratieproblemen, gedragsproblemen, angst- of stemmingsklachten. Deze problemen maskeren onderliggend trauma. Trauma wordt lang niet altijd uitgevraagd en gediagnosticeerd. Cijfers laten zien dat 80% van de jongeren (12+) klachten ervaren die aan een ingrijpende levensgebeurtenis verbonden zijn. Om de diagnostiek en behandeling van trauma binnen Fornhese aan te scherpen hebben we in oktober 2018 de interne richtlijn ‘traumatool’ gelanceerd.
Wij zijn daarnaast bezig met een scholingsaanbod voor medewerkers om (complex) trauma te kunnen behandelen. Zodat we op alle locaties EMDR en traumagerichte cognitieve gedragstherapie kunnen bieden in combinatie met systeemtherapie/ ouderbegeleiding. Op alle locaties van Fornhese wordt kennis uitgewisseld doordat intervisie en supervisie per locatie wordt opgestart.”
Specialistische jeugd-ggz
“Informatie over trauma is essentieel zodat het kind/de jongere en ouders/verzorgers beter begrijpen waar de soms heftige reacties vandaan komen. Daarna geven we uitleg over de behandelmethode en maken een overzicht van de traumatische gebeurtenissen. Als het kind over onvoldoende vaardigheden beschikt om traumabehandeling aan te kunnen, worden deze eerst aangeleerd. Veel kinderen hebben niet geleerd hun eigen emoties te reguleren. Sommigen exploderen al op de gang en gaan de prullenbak te lijf. Als een kind klaar is voor traumabehandeling ga je direct over tot behandelen. Vervolgens wordt EMDR of traumagerichte cognitieve gedragstherapie gestart. Beide zijn even effectief gebleken als behandelmethode. Het doel van de behandeling is dat de symptomen van posttraumatische stress zodanig verminderen dat de ontwikkeling thuis, op school en in de omgang met leeftijdsgenoten op gang kan komen. Aan het eind van de behandeling besteden we aandacht aan generalisatie, doorbreken van vermijding en terugvalpreventie.De hersenen zijn plastisch, dus als een kind voldoende veilige relaties heeft – en dat hoeft echt niet allemaal perfect te zijn – kunnen verbindingen worden hersteld en kan een kind zich weer veilig voelen en zich ontwikkelen. Het heeft veel herhaling nodig en veel positieve ervaringen, maar daarin is groei en herstel absoluut mogelijk. Iedereen, ongeacht welke leeftijd, kan iets aan zijn trauma doen”, vertelt Irene.
Toekomstmuziek
“Als specialistische jeugd-ggz heeft Fornhese de beschikking over veel behandelmogelijkheden voor kinderen en jongeren met een trauma. Naast ambulante zorg is er een mogelijkheid voor deeltijd en klinische zorg, waar EMDR of traumagerichte cognitieve gedragstherapie kan worden geboden. Daarnaast hebben we de beschikking over sensomotorische psychotherapie en vaktherapie zoals psychomotorische therapie, beeldende therapie en dramatherapie. We zijn ook gericht op het systeem en kunnen als dat nodig is systeemtherapie of intensieve psychiatrische gezinsbehandeling inzetten.
Er is een plan gemaakt voor een intensieve traumabehandeling binnen de klinische voorziening van Fornhese voor jongeren die onvoldoende profiteren van een poliklinische traumabehandeling. We willen EMDR combineren met intensieve psychomotorische therapie en sociotherapie. Jongeren krijgen dan elke dag, vijf dagen lang, traumabehandeling door verschillende behandelaren. Dit duurt maximaal vier weken. Hierbij is het belangrijk dat de jongeren een doel voor ogen hebben: de een wil weer naar school gaan, de ander wil werken met reptielen. Het is voor elke jongere weer anders.”
auteur en fotografie: Klaske van der Werff