Pas als je je bewust bent van patronen kun je ze veranderen. Psychomotorische gezinstherapie laat je stilstaan bij wat er in het hier en nu zichtbaar is en maakt daarmee patronen duidelijk. René de Weerd, vaktherapeut, over dit krachtig middel om de interactie tussen ouders en kinderen te verbeteren.

“PMT kan al in de diagnostiekfase worden ingezet, om te observeren en verhelderen welke patronen er zijn tussen kind en ouders. Veel kinderen die bij ons in behandeling komen, hebben emotieregulatieproblemen. Met andere
woorden: ze kunnen hun emoties niet goed beheersen, huilen heel snel of worden buitensporig boos en kunnen vervolgens niet meer goed rustig worden. Ouders willen weten wat er aan de hand is en hoe ze er het beste mee om kunnen gaan. Wat we in de therapie doen is eerst goed kijken en bewustmaken: wat zie ik bij mijn kind en hoe label ik dat? De eerste stap is dat ik ze stilzet, echt naar hun kind laat kijken en laat benoemen wat ze zien.
Een voorbeeld: een klein kindje gaat met blokjes spelen. Ik vraag de ouders mee te spelen maar ook heel precies te kijken naar wat hun kind doet. Als de ouder zegt: ‘Oh, hij heeft geen zin meer’, of ‘Hij vindt het heel leuk’, dan vraag ik: ‘Waar zie je dat aan?’ De een labelt een kind als druk omdat het heen en weer holt en lawaai maakt, terwijl een ander datzelfde kind enthousiast ziet spelen.
Het label heeft dus veel te maken met degene die observeert. Tijdens de therapie worden ouders ook bewust van zichzelf, van de manier waarop ze kijken, van hun verwachtingen.”

Rode zone
“De ouder-kindrelatie staat altijd centraal. Als je op de wereld komt ben je totaal afhankelijk. Als je als baby huilt word je getroost, later leer je jezelf te herpakken als je verdrietig bent. Dat leer je van je ouders. Daarom is het belangrijk dat ouders beseffen hoe ze zichzelf reguleren.
Als ouders helemaal machteloos of boos zijn, kunnen zij hun kind niet helpen reguleren. Je kunt alleen contact maken als je je emoties en gedrag onder controle hebt. Ben je erg gestrest, bang of boos – dus is er sprake van een hoge arousal – dan heb je jezelf minder onder controle. Je kunt dan niet goed nadenken, wordt drukker of verstijft juist. Is er bij het kind sprake van een extreem hoge of lage arousal – een soort rode zone – dan stopt de communicatie. Dat laten we ook zien aan de ouders.
Als je kind in het rood zit dan kun je het wel uitleggen wat het moet doen, maar dat komt helemaal niet binnen. Hetzelfde geldt voor ouders die in het rood zitten.”

“Tijdens de diagnostiekfase kijken we ook of er sprake is van psychiatrie. We werken met allerlei speelopdrachten. Het maakt verschil of je iets statisch doet – bijvoorbeeld met blokjes spelen – of iets dynamisch, een balspel of zo. Dan zie je ander gedrag, bij het kind maar ook bij de ouders. Hoe stemmen ouders en kind af, hoe reageren ouders als hun kind iets doet wat ze niet willen, hoe geven ze grenzen aan? Kortom, hoe verloopt het contact?

In de gezinsobservaties worden gehechtheidsrelaties van ouders en kind zichtbaar. Stel dat de ouders weinig sensitief zijn, dan gaat het kind van jongs af aan een eigen manier ontwikkelen om toch te krijgen wat het wil. Dat kan een heel ontwijkende hechtingsstijl zijn.
Helaas kun je dat niet maar zo repareren, het gaat hier om patronen die moeilijk te bewerken zijn. Vaak kun je wel verbetering aanbrengen. Dat doe je met het hele behandelteam: PMT is een onderdeel van de totale behandeling.”

Wat levert het op?
“We starten met een gesprek, spreken drie keer af en daarna evalueren we met de ouders: wat levert het op, wat kun je ermee? Vaak kunnen ouders er al veel mee doordat ze anders zijn gaan kijken. Dat wil niet zeggen dat je met drie sessies patronen drastisch kunt veranderen, maar je hebt de ouders dan wel een flinke stap verder geholpen.”

Wat is psychomotorische therapie (PMT)?
Bij psychomotorische therapie staan lichaamsbeleving en bewegingsgedrag centraal. Lichaamstaal, lichaamshouding, lichamelijke spanningen en lichaamsbeleving zijn aandachtspunten in de diagnostiek en aangrijpingspunt voor de behandeling. Door spel, sport en bewegingsoefeningen leer je lichaamssignalen, gevoelens en gedragspatronen te herkennen en te begrijpen.

auteur: Klaske van der Werff